ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ

ΣΕΠΑΚ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
H παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα και τα προβλήματα της
Ιωάννης Τελώνης, φilenews.gr
φilenews | Συντάκτης

4 Μαρτίου 2022

Χρόνος ανάγνωσης: 7 λεπτά

sepak

Το ξέσπασμα της πανδημίας κατέδειξε τον βαθμό εξάρτησης της παγκόσμιας οικονομίας στην εύρυθμη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έφερε και μεγάλες εξελίξεις στον τρόπο παραγωγής. Η υιοθέτηση του μοντέλου μαζικής παραγωγής που ωρίμασε με την δεύτερη βιομηχανική επανάσταση, έφερε δραστικές μειώσεις στο κόστος βιομηχανικών προϊόντων, διευρύνοντας έτσι την πελατειακή βάση τους. Είδη όπως αυτοκίνητα, ψυγεία, πλυντήρια κλπ., που στα τέλη του 19ου  αιώνα  απολάμβανε μόνο η άρχουσα τάξη μέσα σε λιγότερο από 50 χρόνια έγιναν προσιτά και διαθέσιμα σχεδόν σε όλα τα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα. Η εκρηκτική αύξηση στη ζήτηση και την παραγωγή έφεραν την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου και την ανάπτυξη των πρώτων μαζικών εφοδιαστικών αλυσίδων.

Η πρώτη βιομηχανική επανάσταση (1760) ξεκίνησε με την εφεύρεση της ατμομηχανής που έφερε την πρώτη μεγάλη άνοδο στην παραγωγή βασικών ειδών μέσω της χρήσης μηχανικών μέσων αλλά και την πάνω σε τακτική βάση επικοινωνία και μεταφορές, αφού τα ατμόπλοια απεξάρτησαν την ναυσιπλοΐα και το διηπειρωτικό εμπόριο από τα τερτίπια του καιρού.

Η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση (1870) έφερε τη μηχανή εσωτερικής καύσης και τον ηλεκτρισμό που πολλαπλασίασε τις δυνατότητες του βιομηχανικού τομέα και άνοιξε νέες αγορές και θέσεις εργασίας.       

Η τρίτη βιομηχανική επανάσταση (1960) έφερε την έκρηξη των τηλεπικοινωνιών, των ηλεκτρονικών ειδών και βεβαίως του ηλεκτρονικού υπολογιστή κα των βιομηχανικών ρομπότ. Η γραμμές παραγωγής υιοθετούσαν νέα επιχειρησιακά μοντέλα που διευκόλυναν σε μεγάλο βαθμό την απρόσκοπτη ροή στο παγκόσμιο εμπόριο και την όλο και πιο εξειδικευμένη ροή στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η καθιέρωση του τυποποιημένου εμπορευματοκιβωτίου (container), που εισήγαγε το 1956 ο Malcom McLean, άνοιξε νέους ορίζοντες και προοπτικές στο παγκόσμιο διαμετακομιστικό εμπόριο.         

Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση (1983) με την δημιουργία και διάδοση του διαδικτύου και των παρεμφερών εφαρμογών που προέκυψαν,  επιτάχυνε την παγκοσμιοποίηση του εμπορίου. Οι γραμμές παραγωγής εξελίχθηκαν τόσο στον τρόπο οργάνωσης τους όσο και στην τροφοδοσία τους με τα διάφορα εξαρτήματα . Πρακτικές όπως η παράδοση υλικών just in time που άρχισε να εφαρμόζεται ως φιλοσοφία από την ΤΟΥΟΤΑ στις αρχές της δεκαετίας του 70 καθιερώθηκε σε πλείστες μονάδες παραγωγής εξοικονομώντας  χρόνο, χρήμα και κεφάλαιο.

Αυτό όμως σήμαινε και μεγαλύτερη εξάρτηση στην απρόσκοπτη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων.  Όταν αναφερόμαστε σε εφοδιαστικές γραμμές εστιάζουμε στη ναυσιπλοΐα αφού σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ πέραν του 90% του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται μέσω πλοίων. Και εδώ ακριβώς δημιουργήθηκε το πρόβλημα με το ξέσπασμα της πανδημίας.

ΝΑΥΣΙΠΛΟΪΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΚΙΒΩΤΙΑ

Το ατύχημα του  Ever Given του τεράστιου πλοίου εμπορευματοκιβωτίων  που μπλόκαρε επί μέρες τη διώρυγα του Σουέζ, προκάλεσε έμφραγμα στις εφοδιαστικές αλυσίδες και όχι μόνο. Το ατύχημα εστίασε την προσοχή στα προβλήματα εφοδιασμού και τις επιπτώσεις τους στην ομαλή λειτουργία των γραμμών παραγωγής. Στη πραγματικότητα όμως τα προβλήματα υπήρχαν πολύ πριν το ατύχημα του Ever Given.

Τα εμπορευματοκιβώτια  ή καλύτερα η έλλειψη επαρκών ποσοτήτων τους στις σωστές τοποθεσίες, έχει δημιουργήσει ένα πρόβλημα διαρκείας στις αλυσίδες εφοδιασμού θέτοντας σε αναγκαστική αργία εργοστάσια και γραμμές παραγωγής σε όλο τον κόσμο. Σε συνδυασμό με τις πρακτικές εφοδιασμού και της συνεπακόλουθης μείωσης των αποθεμάτων ανταλλακτικών που κρατούν τα διάφορα εργοστάσια και εταιρείες, φτάσαμε στο σημείο γραμμές παραγωγής να μην μπορούν να ολοκληρώσουν προϊόντα και να σταματούν την λειτουργία τους από έλλειψη ενός μικρού  αριθμού ανταλλακτικών!

ΤΑ ΜΕΓΕΘΗ

Σύμφωνα με μια γερμανική πλατφόρμα διαχείρισης εμπορευματοκιβωτίων που έχει την έδρα της στο λιμάνι του Αμβούργου το παγκόσμια απόθεμα εμπορευματοκιβωτίων  ανέρχεται σε περίπου 25 εκατομμύρια, τα οποία χρησιμοποιούνται σε 170 εκατομμύρια διαδρομές. Επιπρόσθετα, 55 εκατομμύρια διαδρομές εκτελούνται με άδεια εμπορευματοκιβώτια σε διαδρομές επιστροφής ή  διαδρομές μεταφοράς τους σε σημεία αιχμής. Υπό κανονικές συνθήκες το σύστημα λειτουργεί αποτελεσματικά χωρίς στρεβλώσεις στη μεταφορά και παράδοση εμπορευμάτων. Η πανδημία έφερε τα πάνω κάτω, δημιουργώντας μια ξαφνική απρόβλεπτη διασάλευση στην λειτουργία του συστήματος.

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

Κατά την διάρκεια της πανδημίας και της μερικής, άτακτης ανάκαμψης που ακολούθησε, το παγκόσμιο απόθεμα εμπορευματοκιβωτίων αποδείχθηκε ανεπαρκέστατο στο να καλύψει την απότομη αύξηση της ζήτησης σε συγκεκριμένες τοποθεσίες κλειδιά. Η πανδημία δημιούργησε διπλό σοκ πλήττοντας τόσο την προμήθεια όσο και την ζήτηση αγαθών. Το εύρος και η έκταση του σοκ δεν μπορούσε να προβλεφθεί ακόμη και από τα πιο εξεζητημένα μοντέλα κινδύνου που διέθεταν οι μεγάλες οικονομίες.

Οι διαφορετικές ταχύτητες ανάκαμψης μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ, δημιούργησαν ένα μποτιλιάρισμα στις γραμμές εφοδιασμού και τροφοδοσίας μεταξύ των δυο χωρών. Και αυτό το μποτιλιάρισμα δεν περιορίστηκε στα λιμάνια αφού ακόμη και το φόρτωμα και ξεφόρτωμα των εμπορευματοκιβωτίων – όσο και αν  αυτό ήταν αυτοματοποιημένο – επηρεάστηκε από τις μαζικές απουσίες λιμενεργατών λόγω του COVID19. Το πρόβλημα επεκτάθηκε με την σειρά του και στις οδικές και σιδηροδρομικές γραμμές εφοδιασμού από την έλλειψη οδηγών και χειριστών.

Αναπόφευκτα, η κρίση επεκτάθηκε και στην ΕΕ και σταδιακά στις υπόλοιπές χώρες. Η προσάραξη του Ever Given και το μπλοκάρισμα  της διώρυγας του Σουέζ στις 23 Μαρτίου πολλαπλασίασε το μέγεθος του προβλήματος.

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΓΕΙ

Μετά από μια σειρά δύσκολων οικονομικά χρόνων η ναυτιλιακή αγορά  πέρασε από ένα κύμα συγχωνεύσεων και εξ ορθολογισμού με κύριο στόχο την μείωση της χωρητικότητας και την μεγιστοποίηση των αποδόσεων.  Η αγορά όπως έχει διαμορφωθεί τώρα επιδεικνύει όλα τα χαρακτηριστικά μιας αγοράς με ολιγοπώλιακή  δομή.  Περίπου τα μισά εμπορευματοκιβώτια είναι ιδιοκτησία δέκα μόλις ναυτιλιακών εταιρειών ενώ τα υπόλοιπα  μισθώνονται στις ναυτιλιακές εταιρείες από εταιρείες μισθώσεων ή ανήκουν σε άλλους συμμετέχοντες στην αγορά π.χ. διαχειριστές φορτίων. Οι ναυτιλιακές εταιρείες  έχουν την βάση τους κυρίως στην Ασία και την Ευρώπη. Διακινούν τα φορτία τους σε καθορισμένες ναυτιλιακές γραμμές με καθορισμένα δρομολόγια τα οποία οι ίδιες εκπονούν με βάση το τι αναμένουν να είναι οι ανάγκες της αγοράς.   Με αυτή τη δομή, λειτουργία και στόχευση η αγορά αποδείχθηκε  λιγότερο ευέλικτη στο να ικανοποιήσει ξαφνικές αυξήσεις στη ζήτηση. Αντίθετα ήταν πολύ πιο αποτελεσματική στο να αφαιρέσει χωρητικότητα ώστε να κρατήσει τα ναύλα σε ψηλά επίπεδα.

Λόγω αυτής της κατάστασης αρχίσαν να πληθαίνουν οι ανησυχίες για μη υγιή ανταγωνισμό και υπερβολική συγκέντρωση, με αποτέλεσμα τη δυναμική παρέμβαση των ΗΠΑ. Στις 9 Ιουλίου, ο Πρόεδρος Biden εξέδωσε εκτελεστική οδηγία ζητώντας από την Επιτροπή Ναυτιλίας των ΗΠΑ να ενισχύσει την επιτήρηση των ναυτιλιακών εταιρειών ώστε να διασφαλιστεί ότι αυτές δεν υπερχρεώνουν  τους Αμερικανούς εξαγωγείς. Η Επιτροπή είχε ήδη ξεκινήσει έρευνα για την πρακτική των ναυτιλιακών εταιρειών να επιστέφουν κενά τα εμπορευματοκιβώτια  από Αμερική προς την Ασία. Αλλά και οι εποπτικές αρχές της ΕΕ άρχισαν την στενή επιτήρηση της αγοράς ώστε να διακριβώσουν τις ενέργειες που πρέπει να αναλάβουν για επιστροφή της κανονικότητας στην αγορά.  

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ

Οι περισσότεροι αναλυτές ανέμεναν ότι η κατάσταση θα άρχιζε να εξισορροπεί με κύριο δείκτη τα ναύλα. Για παράδειγμα, πριν την πανδημία το ναύλο για ένα σαραντάρι εμπορευματοκιβώτιο  από την Κίνα στην Δυτική ακτή των ΗΠΑ ήταν γύρω στα 2,000 δολάρια την τελευταία δεκαετία. Σήμερα η τιμή έχει εκτοξευθεί στα 10,000 δολάρια και δεν δείχνει σημάδια πτώσης. Τα προβλήματα διεκπεραίωσης των πλοίων εξακολουθούν να υφίστανται, αν κρίνει κανείς από  τον συνωστισμό έξω από τα λιμάνια. Όπως διαφαίνεται, για την ώρα η κατάσταση θα εξακολουθήσει να είναι προβληματική τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους – πράγμα που σημαίνει ότι η πιο σημαντική εμπορική περίοδος – αυτή των Χριστουγέννων – θα έχει και πάλι τις προκλήσεις της.           

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Η κατάσταση στην Ευρώπη  δεν διαφέρει σημαντικά από αυτό που περιγράψαμε πιο πάνω. Με κύριο άξονα τα προβλήματα μεταφοράς στην ναυτιλία η εφοδιαστική αλυσίδα στην Ευρώπη έχει επιπρόσθετα να αντιμετωπίσει και παράπλευρα  προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από άλλους εξωγενείς παράγοντες.

Για παράδειγμα, ο τομέας της γεωργοκτηνοτροφίας της Ιρλανδίας έχει κτυπηθεί ιδιαίτερα με αυξημένα κόστη σε ενέργεια, πρώτες ύλες και μεταφορές.

Σύμφωνα με τους Bloomberg,  στο Ηνωμένο Βασίλειο η έλλειψη εξειδικευμένων χημικών υλών στους χώρους επεξεργασίας έχει αναγκάσει τις αρχές να επιτρέψουν στις εταιρείες  λυμάτων να απορρίπτουν λύματα χωρίς την επεξεργασία τους. Η έλλειψη προέρχεται όχι τόσο από χαμηλά αποθέματα όσο από την έλλειψη οδηγών για την μεταφορά τους – μια παράπλευρη απόρροια  του Brexit.    

Η χαμηλή ταχύτητα των ανέμων – προφανώς ένεκα της κλιματικής αλλαγής – δεν επέτρεψε την παραγωγή αρκετού ρεύματος από τις ανεμογεννήτριες στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία. Αποτέλεσμα αυτού είναι η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος να έχει φτάσει σε νέα ύψη ρεκόρ.

ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΚΑΙ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ

Τα προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες προκλήθηκαν από την διατάραξη που επέφερε η πανδημία, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί  στρέβλωση στην προσφορά . πως αναφέρθηκε και πιο πάνω, ακόμη μια εκτροπή στην προσφορά σημειώθηκε από την διαταραχή και τις ελλείψεις που παρατηρούνται σε ορισμένα είδη που είναι απαραίτητα για την απρόσκοπτη λειτουργία γραμμών παραγωγής.

Όμως, η πανδημία έχει επηρεάσει και την ζήτηση – πρώτα με μια απότομη μείωση λόγω του εγκλεισμού των καταναλωτών και έπειτα με την απότομη αύξηση με την άρση των μέτρων.  Το όλο σκηνικό έχει οδηγήσει για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες στην αύξηση των τιμών. Και το μεγάλο ερώτημα είναι αν αυτός ο πληθωρισμός  θα είναι προσωρινός  και θα ατονήσει  με την ομαλοποίηση της κατάστασης ή έχει δημιουργηθεί μια νέα τάξη πραγμάτων. Έχω την αίσθηση ότι αυτό το θέμα θα μας απασχολήσει επιστάμενά τους επόμενους μήνες.