Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων: νομιμότητα, δεοντολογία, προστασία του δημοσίου συμφέροντος
Η διενέργεια αρχιτεκτονικών και εικαστικών διαγωνισμών για την εκτέλεση δημόσιων έργων δεν αποτελεί μια τυπική υποχρέωση της πολιτείας ή αίτημα μόνο των αρχιτεκτόνων και των εικαστικών. Είναι κάτι που αφορά όλους τους πολίτες, καθώς ο δημόσιος χώρος, η αρχιτεκτονική και η αισθητική του αποτελούν κοινωνικό αγαθό. Οι δημόσιοι και κατ’ αρχήν ανοιχτοί διαγωνισμοί διασφαλίζουν ακριβώς αυτό το κοινωνικό αγαθό, δηλαδή τη βέλτιστη ποιότητα έργων στον δημόσιο χώρο, με όρους διαφάνειας και αντικειμενικότητας, που δίνουν τη δυνατότητα για ευρεία συμμετοχή και την κατάθεση πρωτότυπων ιδεών.
▪Η ίδρυση του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, του μοναδικού στη χώρα και ενός από τα σημαντικότερα του είδους του διεθνώς στο κτήριο του Σιλό στον Πειραιά, αμαυρώνεται από την ακύρωση του αποτελέσματος του ανοιχτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που έχει ολοκληρωθεί από το 2014.
▪ Η αναβάθμιση και η υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και η διασύνδεσή του με το ΑΚΡΟΠΟΛ ΑΚΡΟΣ, αποτελεί σοβαρή παρέμβαση, τόσο στο σημαντικότερο μουσείο της ελληνικής αρχαιότητας, όσο και συνολικά στο κέντρο της Αθήνας. Η σχετική Υπουργική Απόφαση ορίζει εξ αρχής μια διαδικασία κλειστού διαγωνισμού, με συμμετέχοντες 10 αρχιτεκτονικά γραφεία αποκλειστικά του εξωτερικού. Προβλέπεται και η συμμετοχή Ελλήνων αρχιτεκτόνων, αλλά μόνον ως «συνεργάτες» γραφείων του εξωτερικού, αποκλείοντάς τους από μια ισότιμη παρουσία και συμμετοχή.
Η δωρεά μελετών δεν συνιστά ούτε θεμιτό, ούτε νόμιμο έρεισμα για την παράκαμψη ή την ακύρωση της νόμιμης διαδικασίας των ανοιχτών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Όπως ρητά αναφέρεται στην (πρώτη περί εξαιρέσεων) παρ. 3 του άρθρου 2 της Υπουργικής Απόφασης ΥΠΕΝ/ ΔΜΕΑΑΠ/ 48505/387/2021, τυχόν δωρεά μελέτης δύναται να συνυπολογιστεί από το αρμόδιο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής ή το ΚΕΣΑ, σε περίπτωση που ο κύριος του έργου ζητήσει νομίμως την σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου. Δυστυχώς τέτοιες ενέργειες παραβλέπονται.
Δεν θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε ως αρχιτέκτονες την πάγια θέση μας περί υιοθέτησης της διαδικασίας του ανοιχτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για κάθε δημόσιο έργο με την ισότιμη συμμετοχή των Ελλήνων αρχιτεκτόνων και όχι τον εξευτελιστικό αποκλεισμό τους από έργα όπως αυτό των παρεμβάσεων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της χώρας.
Τα εμβληματικά μουσεία και όχι μόνο θα πρέπει να κατασκευάζονται με την τήρηση των νόμιμων διαδικασιών, με σεβασμό στον θεσμό των ανοιχτών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με ολοκληρωμένο δημόσιο κοινωνικό και επιστημονικό διάλογο και με πλήρη διαφάνεια.
Στις περιπτώσεις των ιδιωτικών χορηγιών, θα πρέπει να ακολουθείται επίσης η κείμενη νομοθεσία, που προβλέπει ότι οι χορηγίες χρηματοδοτούν τη διενέργεια των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και στη συνέχεια τη διακριθείσα μελετητική ομάδα.
Τέλος και εμείς οι αρχιτέκτονες μελετητές της χώρας ας δείξουμε τον απαραίτητο σεβασμό στη διαδικασία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και ας μην γινόμαστε έρμαια οικονομικών συμφερόντων και ματαιόδοξων επιθυμιών.
